Re: ΟΠΑΔΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ(ΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΜΟΝΟ ΕΔΩ!!)
Δημοσιεύτηκε: Κυρ 07 Αύγ 2016, 12:14
Παναθηναϊκός: Από τη ΝΟΠΟ στο antifa
Η πράσινη κερκίδα είναι αυτή που έχει διανύσει την πιο ταραχώδη και αντιφατική πορεία πολιτικοποίησης στα 50 χρόνια της σύγχρονης οργανωμένης ύπαρξής της. Η Θύρα 13, ο παλαιότερος σύνδεσμος φιλάθλων της ομάδας, παράλλαξε τα χρώματά του αρχικά σε πιο φαιά και εσχάτως σε μαυροκόκκινα.
Η ανθρωπογεωγραφία και οι πολιτικές τάσεις των θαμώνων της Λεωφόρου έχουν μεταβληθεί σημαντικά από τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια μέχρι τις μέρες μας, ακολουθώντας τη μεταβολή της σύνθεσης και του βιοτικού επιπέδου των γειτονιών της Αθήνας. Το κυρίαρχο στερεότυπο που ήθελε τους οπαδούς του Παναθηναϊκού, ως κατεξοχήν αστικής ομάδας, να είναι άτομα συντηρητικών αντιλήψεων που απηχούν το προφίλ των μικρομεσαίων αστικών στρωμάτων της πόλης, παρότι κάποια εποχή εμπεριείχε σπέρματα αλήθειας, πλέον δεν ανταποκρίνεται ιδιαίτερα στην πραγματικότητα.
Η πρώτη πρόκληση της ιστορικής μνήμης συντελέστηκε στο γήπεδο της Λεωφόρου. Εκεί όπου στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής οι απρόσιτοι χώροι είχαν μετατραπεί –με πρωτοβουλία του διευθυντή Αντώνη Βρεττού– σε πυρήνες αντίστασης και όπου υψώθηκε η σημαία της ελευθερίας λίγο πριν την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων, έγινε και η πρώτη μεταπολεμική απόπειρα δημιουργίας μιας ανοιχτά φιλοναζιστικής οργάνωσης. Η Ναζιστική Οργάνωση Παναθηναϊκών Οπαδών (ΝΟΠΟ) συστάθηκε το 1977 από ένα κράμα σκίνχεντ μόδας, βίαιου χουλιγκανισμού και φιλοναζιστικής σημειολογίας. Μαζί της συντάχθηκαν οι “Νέοι Εθνικοσοσιαλιστές” (ένθερμοι υποστηρικτές του έγκλειστου τότε φασίστα Αριστοτέλη Καλέντζη). Η νεκροκεφαλή των SS φιγουράριζε στα πανό τους και οι υπογραφές «Sieg HeilΖήτω η Νίκη: χαιρετισμός που καθιερώθηκε από τον Χίτλερ στη Γερμανία» ανέμιζαν δίπλα στη σημαία του Τριφυλλιού. Έχοντας καταγράψει στο ενεργητικό τους επιθέσεις σε γραφεία του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ, τα μέλη της ΝΟΠΟ γιγάντωσαν τη φήμη τους όταν ενεπλάκησαν στα βίαια επεισόδια του 1982 Σχετική εκπομπή της ΕΡΤστον αγώνα με τον ΠΑΟΚ. Ο τερματισμός του σύντομου κύκλου ζωής της νεοναζιστικής ομαδοποίησης πιστώνεται στον τότε ισχυρό άνδρα της ΠΑΕ ΠΑΟ, Γιώργο Βαρδινογιάννη. Ο “καπετάνιος” με προσωπική του πρωτοβουλία διέλυσε τη ΝΟΠΟ.
Η σημερινή, σαφώς πιο ψύχραιμη και αποστασιοποιημένη αποτίμηση εκείνης της περιόδου, τείνει στο συμπέρασμα ότι η ΝΟΠΟ δεν απέκτησε ποτέ μεγάλη δυναμική στους κόλπους των οπαδών. Ήταν μόνο τα στελέχη της που, χρησιμοποιώντας συμβολισμούς και πληθωρικές ενέργειες, προσπάθησαν να στήσουν μια μυθοπλαστική αφήγηση για τη δράση και την επιρροή τους. Μετέπειτα κάποιοι θέλησαν να ανασκευάσουν το παρελθόν τους (όπως ο ράπερ Λεκτικός Επεξεργαστής), κάποιοι μετακόμισαν στο εξωτερικό και παρέμεινε ο φόβος ότι κάποιοι αφομοιώθηκαν σε άλλους συνδέσμους. Στο facebook, πάντως, υπάρχει η σελίδα ΝΟΠΟ ΠαναθηναϊκόςΗ σελίδα της ΝΟΠΟ Παναθηναϊκός στο facebook με μότο «Θέλουμε ξανά τη ΝΟΠΟ και τον εθνικισμό στον Παναθηναϊκό» και μόλις 1.612 likes. Η τελευταία ανάρτηση έγινε τον Αύγουστο του 2015 και απεικονίζει το τριφύλλι με φόντο έναν κέλτικο σταυρό.
Ωστόσο, αυτή δεν ήταν η μοναδική φορά που η ακροδεξιά προσπάθησε να διεισδύσει στην πράσινη εξέδρα. Στους συνδέσμους των πρασίνων και τους καταλόγους της Χρυσής Αυγής υπάρχουν ορισμένα κοινά ονόματα, αρχής γενομένης του Ηλία Παναγιώταρου. Γνωστός και ως “Rabbit” στους κόλπους των φανατικών του Παναθηναϊκού, υπήρξε μέλος του club MAD BOYS και διατηρούσε την επιχείρηση “Φάλαγγα” που εμπορευόταν στρατιωτικά ρούχα, gadgets μιλιταριστικής αισθητικής αλλά και προϊόντα με το σήμα “Ultras 13”. «Θυμάμαι κάποια στιγμή στα '00ς είχε έρθει ο Παναγιώταρος στη 13 με είκοσι δικούς τους και πήγαν να χαιρετίσουν ναζιστικά. Έφυγαν με κλωτσιές» διηγείται ένας συνδεσμίτης εκείνων των χρόνων, που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του. Κάπως έτσι, λοιπόν, η δραστηριότητα του βουλευτή της Χρυσής Αυγής στη Θύρα των οργανωμένων έχει ατονήσει για παραπάνω από μια δεκαετία, καθώς ο ίδιος ανέλαβε στη συνέχεια τα ηνία της Γαλάζιας ΣτρατιάςΓηπεδική εκδοχή της Χρυσής Αυγής που συγκροτήθηκε στις αρχές του 2000 με επικεφαλής τον μετέπειτα βουλευτή, Ηλία Παναγιώταρο. Στο ενεργητικό καταγράφονται πολλές επιθέσεις γύρω από τα γραφεία της στο Παγκράτι, η πορεία στα γραφεία της ΕΠΟ το 2001 και το κάψιμο της τούρκικης σημαίας, βιαιοπραγίες και ναζιστικοί χαιρετισμοί στην αναμέτρηση Ελλάδας-Τουρκίας το 2007 στο Καραϊσκάκη. .
Άλλη μια περίπτωση “επικίνδυνων σχέσεων” ανάμεσα σε τμήμα οπαδών του ΠΑΟ και την ακροδεξιά διαφαίνεται στη δικογραφία της Χρυσής Αυγής, όπου παρουσιάζεται μέσω των συνομιλιών που κατέγραψε η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία η πορεία ενός νεαρού από τον χουλιγκανισμό στα κυκλώματα εκβιαστών και στη συνέχεια στη ναζιστική οργάνωση. Πρόκειται για ένα άτομο που είχε συλληφθεί στις 12 Νοεμβρίου του 2008 για την επίθεση στον ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό EXTRA 3 στο Περιστέρι την ώρα της εκπομπής της Θύρας 7 του Ολυμπιακού. Το συγκεκριμένο περιστατικό είχε ερμηνευτεί τότε από τις αρχές ως αντίποινο στα γεγονότα της λεωφόρου Λαυρίου του 2007, όταν σε συμπλοκή οπαδών του Ολυμπιακού και του ΠΑΟ σκοτώθηκε ο φίλαθλος του ΠΑΟ Μιχάλης Φιλόπουλος. Στη συνέχεια, ο νεαρός που αναφέρει η δικογραφία φαίνεται να στρατολογήθηκε σε κυκλώματα εκβιαστών για να καταλήξει υπεύθυνος ασφαλείας της τοπικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής στον Πειραιά. Ορισμένες από τις συνομιλίες που καταγράφηκαν αφορούσαν και στη δολοφονία του Παύλου Φύσσα.
Η πιο πρόσφατη σύνδεση της Χρυσής Αυγής με την κερκίδα του Παναθηναϊκού ήταν αυτή που συντελέστηκε στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2014. Τότε βρήκε μια θέση στο ψηφοδέλτιο του Ηλία Παναγιώταρου για την Περιφέρεια Αττικής ο Δημήτρης Καλτσάς. Σε αντίθεση με τις προαναφερθείσες περιπτώσεις, που δεν απέκτησαν ποτέ ιδιαίτερο έρεισμα στους οπαδούς του τριφυλλιού, ο Δημήτρης Καλτσάς άφησε ιστορία –όχι απαραίτητα πολύ φωτεινή– στους Athens fans, όντας επί σειρά ετών ο πρόεδρος του συνδέσμου του ΠΑΟ στου Ζωγράφου. Παραμερίστηκε μόνο μετά την αιματηρή συμπλοκή στο Λαύριο, στην οποία διαδραμάτισε ενεργό ρόλο. Η αξιοποίησή του από τη Χρυσή Αυγή ως υποψήφιου περιφερειακού συμβούλου στόχευε σαφώς στην απόσπαση “πράσινων” ψήφων. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ίδιος επέλεξε ως βασική εξαγγελία της καμπάνιας του το θέμα του γηπέδου του Παναθηναϊκού. Δεν βρήκε, όμως, πρόσφορο έδαφος. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κεντρική προεκλογική εκδήλωση που είχε προγραμματιστεί τότε στην Πανόρμου, με ομιλητές τους Κασιδιάρη και Καλτσά, ακυρώθηκε με δυναμική παρέμβαση των κατοίκων της περιοχής και των οπαδών, οι οποίοι κατέλαβαν το χώρο όπου επρόκειτο να πραγματοποιηθούν οι ομιλίες. «Ο Καλτσάς ήθελε να απευθυνθεί στο κοινό του Παναθηναϊκού για ψηφοθηρικούς λόγους. Εμείς πήραμε την πρωτοβουλία σε συνεργασία με τους κατοίκους των προσφυγικών και τις αντιρατσιστικές οργανώσεις να αποτρέψουμε αυτή την εκδήλωση και το πετύχαμε» αναφέρει στο inside story ένας εκ των οπαδών του Παναθηναϊκού που συμμετείχε στην πράξη αντίδρασης.
Ήταν φανερό ότι για τον κόσμο του Παναθηναϊκού τα πράγματα είχαν αλλάξει ριζικά και η εξέδρα αποκτούσε ένα ξεκάθαρο αντιφασιστικό πρόσημο. Ως σημείο τομής για τη ριζοσπαστικοποίηση των πρασίνων, μπορούμε να ορίσουμε τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Η έντονη αντιδιοικητική τάση που αναπτύχθηκε τότε και κορυφώθηκε με τη μνημειώδη πορεία 30.000 οπαδών ενάντια στον Τζίγκερ και την οικογένεια Βαρδινογιάννη, το σοκ της δολοφονίας του Μιχάλη Φιλόπουλου στο Λαύριο από συνδεσμίτες του Ολυμπιακού, η δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου (που ήταν οπαδός της ομάδας) το 2008, η ανάγκη αποκήρυξης της κληρονομιάς της ΝΟΠΟ και η γενικότερη άνοδος των κοινωνικών κινημάτων που προέκυψε την περίοδο της οικονομικής κρίσης ήταν οι βασικοί παράγοντες που πολιτικοποίησαν τους οπαδούς του Παναθηναϊκού σε μια αριστερόστροφη και αντισυστημική τροχιά.
Η συμπλοκή με τους οπαδούς της –ακροδεξιών αποχρώσεων– ιταλικής Λάτσιο το 2012, η συχνή παρουσία του συνθήματος “ACABAll Cops Are Bastards, Όλοι οι Μπάτσοι είναι Μπάσταρδοι”, τα αντιφασιστικά πανό και η συμμετοχή μπλοκ οργανωμένων σε μεγάλα συλλαλητήρια ήταν ορισμένες εκφάνσεις αυτής της μεταστροφής. Και όσοι παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στο οπαδικό κίνημα δεν μπορούν να λησμονήσουν πως, όταν η Θύρα 7 εγκαλούνταν που δεν ανάρτησε πανό για τη δολοφονία Φύσσα (ο οποίος ήταν οπαδός του Ολυμπιακού) και θωρακιζόταν γύρω από το “No Politica”, στην πλευρά του «αιώνιου αντιπάλου» ΠΑΟ είχαν σηκωθεί ήδη τρία πανό. Εντός των οργανωμένων λειτουργούσε μια ισχυρή ομάδα αντιφασιστών οπαδών, η οποία αποκρυσταλλώθηκε στο facebook στη σελίδα Αντιφασίστες οπαδοί/φίλαθλοι του Παναθηναϊκούf που μετράει σχεδόν 10.000 likes και έχει ως μότο: «Το γήπεδο είναι κομμάτι της κοινωνίας και σε αυτή τη βάση αγωνιζόμαστε για τη δημιουργία μιας κερκίδας χρωμάτων και συνείδησης».
Μιλήσαμε με έναν από τους πρωταγωνιστές αυτής της πρωτοβουλίας, που για προφανείς λόγους δεν θέλει να αποκαλύψει την ταυτότητα του. Υπήρξε οργανωμένος για είκοσι χρόνια και αποχώρησε πολύ πρόσφατα. «Στον Παναθηναϊκό αναπτύχθηκε μια αντιδιοικητική τάση που για ορισμένους μετατράπηκε γρήγορα σε αντισυστημική. Δεν ξέρω αν ήταν μόδα ή αν έπαιξε ρόλο και το γεγονός ότι ο Ολυμπιακός πήγαινε προς την ακροδεξιά, πάντως η αντιφασιστική τάση ήταν πλειοψηφική. Εμείς συμμετείχαμε με δικό μας μπλοκ στις πορείες για τον Γρηγορόπουλο τον Δεκέμβρη του 2008, σηκώσαμε πανό για τους απεργούς της Χαλυβουργίας, για τη Βίλα Αμαλίας, φτιάξαμε Κοινωνική Κουζίνα, κάναμε διανομή τροφίμων σε αστέγους και πρόσφυγες, γράψαμε αντιφασιστικά/αντιρατσιστικά συνθήματα, πέρσι πήραμε μέρος στην πορεία αλληλεγγύης στις φαβέλες της Βραζιλίας κι ενάντια στο Μουντιάλ, βγάλαμε μέχρι και πανό για τους νεκρούς της Θύρας 7 με το τριφύλλι για να δείξουμε ότι οι οπαδοί δεν έχουμε τίποτα να χωρίσουμε».
Ο χρόνος που τοποθετείται είναι παρελθοντικός. Παρότι η antifa ροπή ήταν ιδιαίτερα ορατή το προηγούμενο διάστημα στις εξέδρες του Παναθηναϊκού, πλέον έχει ατονήσει καθώς η επίσημη ηγεσία της Θύρας μοιάζει να δίνει ένα σήμα αποπολιτικοποίησης των οπαδών και περιορισμού στα ζητήματα που αφορούν την ομάδα. Ο συνομιλητής μας επιβεβαιώνει και ερμηνεύει αυτή την εξέλιξη: «Για μένα το σημείο τριβής ήταν λίγο μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα. Αφού, λοιπόν, εμείς βγάλαμε το πανό για τον Φύσσα, μια μειοψηφία ακροδεξιών που υπάρχει στην κερκίδα θέλησε να βγάλει πανό για τα θύματα της Χρυσής Αυγής. Η διαφορά ήταν ότι η απόφαση για το πανό του Φύσσα ήταν ομόφωνη, ενώ αυτοί κινήθηκαν πρωτοβουλιακά. Το πανό εκείνο, λοιπόν, δεν βγήκε. Ακολούθησε ξύλο και εκδίωξη των φασιστών από το γήπεδο. Αυτή ήταν η πρώτη αφορμή για να πει η 13: Τέλος τα πολιτικά. Πιστεύω ότι είναι η άποψη που επιβάλλει η διοίκηση και η ηγεσία της Θύρας συμπλέει μαζί της. Η απολίτικη στάση ξενέρωσε πολύ κόσμο που αποστασιοποιήθηκε από τους συνδέσμους».
Αυτό δεν σημαίνει ότι η βία ξεριζώθηκε από τη Λεωφόρο. Κάθε άλλο. Η συζήτηση για τις διαρθρωτικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο ελληνικό ποδόσφαιρο μπορεί να κορυφώθηκε με αφορμή τα επεισόδια στην Τούμπα στα ημιτελικά του Κυπέλλου, αλλά ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο, όταν το ντέρμπι των «αιωνίων» δεν έγινε ποτέ εξαιτίας των εκτεταμένων επεισοδίων που προκάλεσαν οι οργανωμένοι του Παναθηναϊκού. Για κάποιους αξιωματούχους της ΕΛΑΣ αυτό το ξέσπασμα βίας ερμηνεύτηκε ως ανταπόκριση των πρασίνων στο κάλεσμα του Νίκου Ρωμανού για «Μαύρο Δεκέμβρη». Ο έγκλειστος νεαρός είναι οπαδός του τριφυλλιού και εμφανίστηκε με τη μπλούζα των οργανωμένων πέρυσι, εξερχόμενος του νοσοκομείου όπου νοσηλευόταν κατά την απεργία πείνας. Η συγκεκριμένη συσχέτιση είναι μάλλον υπερβολική, αλλά σίγουρα για ένα τμήμα των οργανωμένων το φλερτ με τον αντιεξουσιαστικό χώρο δεν σταμάτησε ποτέ. Παράλληλα, όμως, η περίφημη αντιδιοικητική τάση των οπαδών είναι μάλλον σε καταστολή. Οι οπαδοί δείχνουν περιθώρια ανοχής στις κινήσεις της διοίκησης και συμπορεύονται μαζί της στον αντικυβερνητικό προσανατολισμό. Πέρα από τα αμιγώς πολιτικά επίδικα, αυτό σχετίζεται και με τον τρόπο που οι πράσινοι προσλαμβάνουν τους χειρισμούς της κυβέρνησης γενικά και του Υφυπουργού Αθλητισμού ειδικά ως μη ευνοϊκούς για την ομάδα τους. Η σχέση βέβαια είναι αμφίδρομη, καθώς η διοίκηση έσπευσε να παράσχει νομική αρωγή στους συλληφθέντες οπαδούς για τα επεισόδια που πραγματοποιήθηκαν στη Λευκάδα το Μάρτιο, λίγο πριν το τζάμπολ του Τελικού Κυπέλλου Μπάσκετ Γυναικών.
Σε κάθε περίπτωση, η πράσινη κερκίδα βρίσκεται σε ένα στάδιο μετάβασης. Στοχεύει αφενός στον αμετάκλητο εξορκισμό των ακροδεξιών φαντασμάτων του παρελθόντος και αφετέρου στην εκτροπή της νεολαιίστικης ριζοσπαστικοποίησης σε αμιγώς οπαδικά διακυβεύματα παραβλέποντας, ίσως, το ανέφικτο της στεγανοποίησης των γηπέδων απέναντι στα κοινωνικοπολιτικά συμφραζόμενα.
https://insidestory.gr/article/panathin ... sto-antifa
Ολυμπιακός: Το επιλεκτικό No Politica
Πόσο εφικτός είναι ο διαχωρισμός της εξέδρας του Ολυμπιακού από οποιαδήποτε πολιτική άποψη και ιδεολογία; Και τι μπορεί να κρύβει μια απολιτική στάση;
Κυριακή 19 Νοεμβρίου 1948. Μια ομάδα κρατουμένων μεταφέρεται από τις φυλακές Αβέρωφ στο νησάκι Λαζαρέτο, δίπλα στην Κέρκυρα. Το άτυπο εθιμικό δίκαιο της εποχής απαγορεύει τις εκτελέσεις τις Κυριακές, αλλά αυτήν την ημέρα, αυτήν την εποχή, το εθιμικό δίκαιο είναι μια σχετική έννοια.
Ένας από τους κρατούμενους ονομάζεται Νίκος ΓόδαςWikipedia. Γεννημένος στο Αϊβαλί, κάτοικος Πειραιά, ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού σε εκείνα τα σχεδόν αυτοσχέδια πρωταθλήματα που γίνονται στην προπολεμική Ελλάδα, είναι παράλληλα και λοχαγός του ΕΛΑΣ. Βρισκόταν στα πολυβολεία στη μάχη της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι, όπως και στη μάχη της Κοκκινιάς, συμμετείχε στα Δεκεμβριανά. Προς το τέλος του Εμφυλίου συλλαμβάνεται στην Αθήνα, μεταφέρεται στην Κέρκυρα, του ζητείται να υπογράψει δήλωση μετανοίας, αρνείται. Η τελευταία του επιθυμία, σύμφωνα με τις διηγήσεις, είναι να φορέσει τη φανέλα του Ολυμπιακού με την οποία και εκτελείται εκείνην την Κυριακή. «Να μου ρίξετε και να με δολοφονήσετε με τη φανέλα του ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥ και να μη μου δέσετε τα μάτια, για να βλέπω τα χρώματα της ομάδας μου πριν από τη χαριστική βολή»1«Στον τοίχο με κόκκινη φανέλα», Αλέξανδρος Ασωνίτης, Ελευθεροτυπία 19/5/2002.
Η ιστορία του Νίκου Γόδα παρουσιάζεται στο μουσείο του Ολυμπιακού –με μια μικρή διαφοροποίηση. Παρά τις αντιδράσεις των συγγενών του, αναφέρεται ότι «σκοτώθηκε από τους Γερμανούς», ενώ στην πραγματικότητα εκτελέστηκε από Έλληνες. Είναι μια παλιά ιστορία, χαρακτηριστική μιας άλλης εποχής που μπλέκει την πολιτική με την αγνή αγάπη για τον σύλλογο με έναν αγνό, ρομαντικό, σχεδόν κινηματογραφικό τρόπο. Παραδόξως, βρίσκεται στην αντίθετη όχθη ενός δόγματος που ακούγεται όλο και πιο πολύ στις εξέδρες των οργανωμένων οπαδών του Ολυμπιακού τα τελευταία χρόνια: του no politica, της λογικής της πολιτικής ουδετερότητας και της αποστασιοποίησης από κάθε τι μπορεί να παρεξηγηθεί ως πολιτική επιλογή.
Ένα τραγικό γεγονός
Η πρώτη φορά που εμφανίστηκαν οι λέξεις “no politica” στο γήπεδο Καραϊσκάκη ήταν πριν από 4 χρόνια, όταν οι φήμες για την σχέση των οργανωμένων οπαδών του Ολυμπιακού με ακροδεξιές οργανώσεις είχαν φουντώσει. Ήταν η εποχή που η Χρυσή Αυγή αλώνιζε στις γειτονιές του Πειραιά και του Κερατσινίου, εκμεταλλευόμενη το αντιμνημονιακό μένος, τη μείωση των μεροκαμάτων και τη γενικότερη πολιτική απαξίωση. Η φράση δεν είναι ελληνική εφεύρεση. Είχε εμφανιστεί την δεκαετία του 1990, από Ιταλούς Ultras της Σαμπντόρια που είχαν ανακηρύξει την εξέδρα τους ουδέτερη πολιτική ζώνη, θέλοντας έτσι να διαφοροποιηθούν από τους πολιτικοποιημένους (αριστερούς) συμπολίτες τους της Τζένοα.
Όλα άλλαξαν στις 17 Σεπτεμβρίου του 2013. Εκείνη τη μέρα, ο Ολυμπιακός έπαιζε με την Παρί Σεν Ζερμέν για το Τσάμπιονς Λιγκ. Tο γήπεδο ήταν γεμάτο, όπως και οι καφετέριες γύρω από αυτό, καθώς ο αγώνας μεταδιδόταν από τη συνδρομητική τηλεόραση. Στο Κερατσίνι, ο Παύλος Φύσσας έβλεπε με την παρέα του το ματς. Η συνέχεια της ιστορίας, μετά τη λήξη του αγώνα είναι δυστυχώς γνωστή: η δολοφονία του από τον Γιώργο Ρουπακιά (ασφαλώς όχι για οπαδικούς λόγους), μέλος του πυρήνα Χρυσής Αυγής Νίκαιας, η πολιτική ανάληψη της ευθύνης της δολοφονίας του από τον Νίκο Μιχαλολιάκο, η δίκη της Χρυσής Αυγής που ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί.
Η δολοφονία έγινε ξημερώματα Τρίτης. Την επόμενη Κυριακή, οι οργανωμένοι οπαδοί όλων των ομάδων, όλων των κατηγοριών, αντέδρασαν επώνυμα. Στις εξέδρες των γηπέδων του Ατρόμητου και του Παναθηναϊκού οι οπαδοί σήκωσαν πανό που έλεγε «Η σιωπή είναι συνενοχή». Αντιδράσεις υπήρχαν από τους οπαδούς του ΠΑΟΚ, της ΑΕΚ και σχεδόν όλων των ομάδων της Σούπερ Λιγκ. Οι φίλοι της Τζένοα και της Λιβόρνο στην Ιταλία και της Ράγιο Βαγιεκάνο στην Ισπανία εξέφρασαν την υποστήριξη τους στο αντιφασιστικό κίνημα. Μέχρι και σε παιχνίδι του πρωταθλήματος Δανίας υπήρξαν αντιδράσεις από τους οπαδούς της Μπρόνσχαϊ. Η μοναδική εξέδρα που δεν αντέδρασε ήταν αυτή του Ολυμπιακού, της ομάδας που υποστήριζε ο δολοφονημένος αντιφασίστας Παύλος Φύσσας.
Μετά την “παράλειψη”, ξέσπασε ένας μίνι εμφύλιος μεταξύ ορισμένων περιφερειακών συνδέσμων του Ολυμπιακού (όπως της άτυπης Θύρας 7 Εξαρχείων, που είναι περισσότερο ένας ενεργός λογαριασμός στο facebook παρά ένα δυναμικό club) και των μεγάλων συνδέσμων, όπως του Porto Leone που δραστηριοποιείται στην περιοχή που έγινε η δολοφονία. Η ανόρεχτη απάντησηΚαι οι δύο ανακοινώσεις του μεγαλύτερου συνδέσμου οπαδών του Ολυμπιακού ήταν η εξής: «Η Θύρα 7 που μάθαμε, αγαπήσαμε και μεγαλώσαμε ήταν ένας τόπος όπου δεξιοί και αριστεροί, εργάτες και αφεντικά γινόταν ένα. Όλα τα άλλα δεν είχαν σημασία. Προσπαθούμε να σας εξηγήσουμε τα αυτονόητα και εσείς μας ζητάτε να γράψουμε ότι καταδικάσουμε την Χρυσή Αυγή. Άντε, λοιπόν, το γράφουμε: ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΟΥΜΕ την πράξη μέλους της Χρυσής Αυγής ενάντια σε έναν ελεύθερο άνθρωπο με την δικιά του ιδεολογία.
Ικανοποιηθήκατε;».
Το γεγονός πως η ανακοίνωση ανέφερε πως «καταδικάζουμε την πράξη μέλους» και όχι ολόκληρη την Χρυσή Αυγή, καθώς και η “αντιαριστερή” αναφορά σε «εργάτες και αφεντικά» σχολιάστηκε αρνητικά. «Εργάτες και αφεντικά δεν είναι ένα», είπαν οι επικριτές της. Η βασική τους ένσταση για το επιλεκτικό no politica είναι ότι εφαρμόζεται μόνο όταν υπάρχει ανάγκη να γίνει κάποια δήλωση ενάντια σε ο,τιδήποτε ακροδεξιό. Ότι χρησιμοποιείται για να δοθεί μια απόσταση από ο,τιδήποτε πολιτικό, με την εξαίρεση τη στιγμή που οι Σύνδεσμοι –ή η διοίκηση της ομάδας– θεωρούν πως υπάρχει λόγος να μην χρησιμοποιηθεί. Με λίγα λόγια, το no politica θεωρείται από πολλούς ως ένα βολικό κάλυμα για τα ακροδεξιά στοιχεία που, εκμεταλλευόμενα την κοινωνική αναταραχή στο λιμάνι του Πειραιά, εισχώρησαν και μέσα στους συνδέσμους των οργανωμένων οπαδών του Ολυμπιακού.
Χρυσή Εποχή
Οι υποψίες όσων παρακολουθούσαν τα πράγματα από κοντά γίνονταν όλο και πιο βάσιμες. Λίγα χρόνια πριν την παθητική και ετεροχρονισμένη (σχεδόν ενοχλημένη και ενοχική) καταγγελία της δολοφονίας Φύσσα, τον Φεβρουάριο του 2011, έπειτα από επεισόδια σε παιχνίδι με τον Παναθηναϊκό, η ανακοίνωση της Θύρας 7Η ανακοίνωση ολοκληρωνόταν με μια αποστροφή του Σαίξπηρ: «H Χρυσή Εποχή δεν είναι πίσω μας, αλλά μπροστά μας». Ήταν μια φράση που εκλήφθηκε ως συγκαλυμμένος υπαινιγμός και δημιούργησε το πρώτο ρήγμα μεταξύ των οπαδών του Ολυμπιακού.
Λίγα χρόνια μετά, οργανωμένοι οπαδοί του Ολυμπιακού μιλούν (ανώνυμα) για τις υποψίες τους: «Κάποια άτομα που κάνουν μεροκάματα στην 7 κάνουν και στη Χρυσή Αυγή. Μάλιστα υπάρχει μέχρι πρότινος αρχισυνδεσμίτης της Θύρας 7 που ήταν υποψήφιος στις εκλογές με τη Χρυσή Αυγή και σήμερα είναι υπάλληλός της». Το άτομο στο οποίο αναφέρονται είναι ο Ανδρόνικος Σίμος, υποψήφιος βουλευτής στην Α΄ Αθήνας και διορισμένοςΦΕΚ (τεύχος ΥΟΔΔ) 355/26-07-2012. μετακλητός υπάλληλος στη Βουλή για λογαριασμό της Χρυσής Αυγής.
Αυτό ασφαλώς δεν σημαίνει ότι συνολικά η εξέδρα του Ολυμπιακού είναι συνδεδεμένη με τη Χρυσή Αυγή. Ούτε ότι όλα αυτά συμβαίνουν με την εντολή της διοίκησης της ομάδας, που μάλιστα το τελευταίο διάστημα διέθεσε ένα μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού της ΠΑΕ για τη σίτιση και τη φροντίδα των προσφύγων στο λιμάνι του Πειραιά. Σημαίνει, όμως, ότι η ουδετερότητα που καλύπτεται πίσω από την επίσημη γραμμή no politica των οργανωμένων οπαδών λειτουργεί ευκαιριακά, επιλεκτικά και με συγκεκριμένη ατζέντα.
Το no politica ακυρώθηκε πρόσφατα και για άλλο λόγο. Αυτή τη στιγμή, το πολιτικό ενδιαφέρον των οπαδών του Ολυμπιακού επικεντρώνεται στην κοινή ατζέντα ενάντια στον υφυπουργό Αθλητισμού, Σταύρο Κοντονή, ο οποίος βρίσκεται σε ανοιχτή κόντρα με το «ποδοσφαιρικό κατεστημένο». Η απόφασή του να ακυρώσει αρχικά τον τελικό Κυπέλλου θεωρήθηκε κίνηση ενάντια στον Ολυμπιακό από τον πυρήνα της διοίκησης, που επιχείρησε με κάθε τρόπο να σπιλώσει τον υπουργό.
Η Χρυσή Αυγή και η δολοφονία Φιλόπουλου
Χρόνια πριν από τις διακηρύξεις ουδετερότητας, αν υπήρξε μια ιστορική στιγμή στο οπαδικό κίνημα, μια στιγμή που άλλαξε τα δεδομένα, που σηματοδότησε το τέλος της όποιας αθωότητας, αυτό ήταν το απόγευμα της Πέμπτης 29 Μαρτίου 2007. Εκείνη την ημέρα, οι οπαδοί του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού, με αφορμή έναν αγώνα βόλεϊ γυναικών που είχε προγραμματιστεί στην Παιανία, συναντήθηκαν στα Μεσόγεια με σκοπό να ξεκαθαρίσουν τους λογαριασμούς τους. Το ραντεβού ήταν το αποτέλεσμα μιας υπόγειας μάχης με κώδικες νύχτας, μιας μάχης που είχε ξεκινήσει στο Παγκράτι, στα Πετράλωνα, στη Νίκαια, σε διάφορα ραντεβού που δεν κατάφερναν ποτέ να ολοκληρωθούν είτε λόγω πυκνής δόμησης, είτε λόγω επέμβασης της αστυνομίας. Το ραντεβού του θανάτου ήταν το αποτέλεσμα χρόνων ζύμωσης του οπαδικού κόσμου σε συνθήκες τήξης, το αποτέλεσμα διοικήσεων ομάδων που ανέχονταν (αν δεν επικροτούσαν) την οπαδική αυτονόμηση.
Εκείνη την ημέρα συναντήθηκαν οι “καλύτεροι”. Με στρατιωτικό τρόπο, οι αρχηγοί των οργανωμένων είχαν ξεκαθαρίσει πως αυτή τη φορά τα πράγματα θα ήταν σοβαρά. Και ήταν, όπως αποδείχθηκε. Ο 25χρονος οργανωμένος οπαδός του Παναθηναϊκού Μιχάλης Φιλόπουλος άφησε την τελευταία του πνοή στη λεωφόρο Λαυρίου, μαχαιρωμένος και με σοβαρές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις.
Οπαδός του Ολυμπιακού που συμμετείχε στο ραντεβού αποκάλυψεΆρθρο στα Νέα (ανώνυμα) την εμπλοκή μελών της Χρυσής Αυγής στο ξεκαθάρισμα λογαριασμών. «Είχαμε προκληθεί πολλές φορές. Η τελευταία πρόκληση έγινε στο Καραϊσκάκη. Μέσα στο σπίτι μας. Από την απέναντι πλευρά της θύρας 7, όπου επιχείρησαν κάποιοι λαγοί(εννοεί, οπαδοί του Παναθηναϊκού) να γράψουν στα καθίσματα ΠΑΟ, θύρα 13 και τέτοια. Τους εντόπισαν κάποιοι κι έπεσαν, όπως θα είδατε, και ορισμένες ψιλές. Μπερδεύτηκαν και Χρυσαυγίτες στο επεισόδιο και έγινε χαμός». Σύμφωνα με τον οπαδό, το ραντεβού κλείστηκε μέσω μηνύματος. Όπως λέει, είχαν τεθεί και όροι για τη μάχη: «Μας είπαν οι δικοί μας ότι εντάξει, οι βάζελοι είναι μέσα. Θα πάμε να τους φάμε, για να δείξουμε ότι εμείς είμαστε οι καλύτεροι. Και ότι συμφώνησαν να χτυπηθούμε και με μαχαίρια, αλλά στα πόδια. Όχι παραπάνω. Μη με ρωτήσετε τι έγινε και είχαμε νεκρό. Εκείνη την ώρα είναι δύσκολο να το ελέγξεις».
Για την υπόθεση κάθισαν στο εδώλιο των κατηγορουμένων 27 άτομα, μεταξύ των οποίων ο Γιάννης Ανδρόνικος, που εργαζόταν ως οδηγός εκδότη οικονομικής αλλά και οπαδικής εφημερίδας του Ολυμπιακού, ο Μιχάλης Κουντούρης, νυν Γ’ αντιπρόεδρος του Ολυμπιακού και ο Μιχάλης Μπεκάκος, που δούλευε ως υπάλληλος στην ασφάλεια του γηπέδου Καραϊσκάκη. Και οι τρεις αθωώθηκαν, αφού για τη δολοφονία του Φιλόπουλου καταδικάστηκαν οι Νίκος Βαγιόπουλος, Βασίλης Ψυκάκος, Βασίλης Ρουμπέτης και Χρήστος Σακάτης.
Εκείνη την εποχή, υπεύθυνος ασφαλείας στην ΠΑΕ Ολυμπιακός ήταν ο Γιάννης Τσιρώνης, πρώην αντιστράτηγος της Ελληνικής Αστυνομίας. Ο Τσιρώνης πριν συνταξιοδοτηθεί ήταν υπεύθυνος για την ασφάλεια του ιστορικού παιχνιδιού Ολυμπιακού-Παναθηναϊκού στη Ριζούπολη τον Μάιο του 2003. Το παιχνίδι αυτό σημαδεύτηκε από πρωτοφανή επεισόδιαΤα επεισόδια στη Ριζούπολη μετά από λάθος χειρισμούς της αστυνομίας. Λίγους μήνες μετά, αφού συνταξιοδοτήθηκε από την Ελληνική Αστυνομία, ο Τσιρώνης προσελήφθη ως υπεύθυνος ασφαλείας της ΠΑΕ Ολυμπιακός.
Ο Δήμος Πειραιά και το No Politica
Η τελευταία φορά που δοκιμάστηκε το επιλεκτικό δόγμα του no politica ήταν πριν από τις δημοτικές εκλογές του 2014, όταν ο Γιάννης Μώραλης, πρώην αντιπρόεδρος του Ολυμπιακού, ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του στις δημοτικές εκλογές απέναντι στον τότε δήμαρχο του Πειραιά, Βασίλη Μιχαλολιάκο. Ο Γιάννης Μώραλης, γιος του Πέτρου Μώραλη, βουλευτή και υφυπουργού του ΠαΣοΚ και στενού φίλου του Ανδρέα Παπανδρέου, ξεκίνησε να εργάζεται στον Ολυμπιακό το 1995. Για χρόνια ήταν ο σύνδεσμος μεταξύ της διοίκησης και των οργανωμένων οπαδών της ομάδας.
Όταν ανακοινώθηκε η υποψηφιότητα, η πολιτικά ουδέτερη Θύρα 7 επίσημα ανακοίνωσε ότι θα τον στηρίξει. Είναι ίσως αναμενόμενο να στηριχθεί ένας άνθρωπος του συλλόγου για τις εκλογές της έδρας της ομάδας, ωστόσο είναι μια παραδοχή της επιλεκτικής εφαρμογής της ουδετερότητας. Όταν ακούστηκαν ο πρώτες εσωτερικές αντιδράσεις για την καταστρατήγηση του no politica, η απάντηση της Θύρας 7 ήταν: «Η Θύρα 7 δεν έκανε πολιτική ανάλυση όταν ανακοίνωσε ότι στηρίζει τον Μώραλη. Έκανε Ολυμπιακή ανάλυση».
Η υποψηφιότητα Μώραλη ανέτρεψε τις ισορροπίες στον Πειραιά και αναπόφευκτα προκάλεσε αντιδράσεις. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του τότε βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Θοδωρή Δρίτσα πως «το λιμάνι του Πειραιά δεν κινδυνεύει μόνο από την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου, αλλά και από τους εκπροσώπους επιθετικών επιχειρηματικών συμφερόντων που απειλούν να οικειοποιηθούν την πόλη και το λιμάνι με ερυθρόλευκο πρόσχημα».
Στην κόντρα προέκυψε και η φιγούρα του ισχυρού ηγέτη της ΑΕΚ, αλλά γεννημένου στην Κοκκινιά, Δημήτρη Μελισσανίδη, με την δωρεά 50.000 ευρώ στο Δήμο Πειραιά και την στήριξή του στον Βασίλη Μιχαλολιάκο. Ο Μιχαλολιάκος δήλωνε εκείνη την εποχή πως «ο Δημήτρης Μελισσανίδης είναι στολίδι για τον Πειραιά», μια τοποθέτηση που δεν τον ευνόησε πολιτικά, αφού ξύπνησε τα ερυθρόλευκα αντανακλαστικά των ψηφοφόρων. Το σχόλιο για τον –επί χρόνια συνδεδεμένο με την ΑΕΚ– Μελισσανίδη, που μάλιστα βρίσκεται πια και σε ανοιχτό πόλεμο με τον Βαγγέλη Μαρινάκη, συσπείρωσε περισσότερο τον κόσμο και τους οργανωμένους του Ολυμπιακού στην υποψηφιότητα του στενού συνεργάτη του Μαρινάκη, Γιάννη Μώραλη.
Η υποψηφιότητα του νυν δημάρχου Πειραιά μπέρδεψε εσωκομματικά και τη Νέα Δημοκρατία, αφού η οικογένεια Μητσοτάκη και ο εκλεκτός του Καραμανλή, Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, στήριξαν ανοιχτάΆρθρο στο in.gr το ψηφοδέλτιο Μώραλη, κόντρα στον τότε αρχηγό της ΝΔ Αντώνη Σαμαρά που στήριζε τον Βασίλη Μιχαλολιάκο.
Ελλάς-Σερβία-Ορθοδοξία
Μακριά από το Μέγαρο του Δημαρχείου του Πειραιά, μια ματιά στην κερκίδα των οργανωμένων του Ολυμπιακού θα δείξει πως μπορεί να μην ανεβαίνουν “πολιτικά πανό”, αλλά συχνά πυκνά ανεβαίνουν εθνικιστικά. Η σημαία της επανάστασης του 1821 εμφανίζεται δίπλα σε πανό όπως “Ίμια 1996, Δεν Ξεχνώ” ενώ γίνονται δεκάδες αναφορές στη Σερβία και την Ορθοδοξία (“Orthodox Brothers”, “Κοssovo is Serbia”). Στις αιτιάσεις αυτές, η απάντηση είναι ότι πρόκειται για σύμβολα της πατρίδας που δεν έχουν σχέση με την πολιτική.
Η UEFA φαίνεται να έχει άλλη άποψη από τους οπαδούς του Ολυμπιακού για τα σύμβολα. Τον Δεκέμβριο του 2013, η ομάδα ενημερώθηκε πως ένα μέρος της Θύρας 7 θα έμενε κλειστό στο παιχνίδι με την Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, καθώς σε προηγούμενο παιχνίδι για το Τσάμπιονς Λιγκ με την Άντερλεχτ «εμφανίστηκαν ρατσιστικά πανό». Η επιτροπή της UEFA δεν ανακοίνωσε σε ποιο πανό αναφερόταν, αλλά οι πληροφορίες έλεγαν πως επρόκειτο για το πανό του συνδέσμου οπαδών του Ολυμπιακού Misfits, το οποίο εμφανίζει μια νεκροκεφαλή που θεωρήθηκε ότι μοιάζει με αυτή που χρησιμοποιούσαν τα S/S. Μετά την ενόχληση της UEFA, το πανό κατέβηκε αμέσως από την διοίκηση του Ολυμπιακού, αλλά η τιμωρία δεν αποφεύχθηκε.
Τα κοινά σύμβολα, αυτή τη φορά από τον χώρο της θρησκείας, ήταν και αυτά που ένωσαν τους φίλους του Ολυμπιακού με αυτούς του σέρβικου Ερυθρού Αστέρα. Στη Σερβία, το πρόβλημα του χουλιγκανισμού είναι ανεξέλεγκτο, κυρίως λόγω των κοινωνικών συνθηκών. Οι περισσότεροι οπαδοί είναι παιδιά που γεννήθηκαν επί Μιλόσεβιτς, έζησαν τον πόλεμο και μεγάλωσαν σε ανέχεια, συνθήκες εμφυλίου και διαρκούς πόλωσης. Δημοσιεύματα στον διεθνή ΤύποThe context behind Serbia's football hooligan problem, BBC συνδέουν τους οπαδούς του Ερυθρού Αστέρα με ακροδεξιές οργανώσεις και τους χαρακτηρίζουν άκρως επικίνδυνους.
Εδώ και χρόνια, όλο και πιο συχνά Σέρβοι οπαδοί εμφανίζονται στην Ελλάδα, ορισμένοι εκ των οποίων συλλαμβάνονται. Tο πρωί της 4ης Νοεμβρίου 2015, 36 Σέρβοι και 5 Βόσνιοι συνελήφθησανΆρθρο στην Καθημερινή στα Τέμπη με 11 πτυσσόμενα κλομπ, 3 φωτοβολίδες, σιδερόβεργες και μαδέρια που είχαν κλέψει νωρίτερα από εργοτάξιο κατά μήκος της Εθνικής Οδού. Ήταν όλοι τους οπαδοί του Ερυθρού Αστέρα, που έρχονταν στην Ελλάδα για το παιχνίδι Ολυμπιακού-Ντιναμό Ζάγκρεμπ, της κροατικής ομάδας που είναι αδελφοποιημένη με τον Παναθηναϊκό, μεταφέροντας ψήγματα του σερβικού εμφυλίου σε ελληνικό έδαφος. Την επομένη, οι Κροάτες οπαδοί της Ντιναμό που επέστρεφαν στη χώρα τους δέχθηκαν επίθεσηΆρθρο στην Καθημερινή από τριάντα κουκουλοφόρους Σέρβους έξω από το αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος.
Η σχέση του Ολυμπιακού με τους οπαδούς του Ερυθρού Αστέρα ξεκίνησε το 1986, όταν η σέρβικη ομάδα έπαιζε με τον Παναθηναϊκό για το κύπελλο UEFA. Οι Delije (Ήρωες), όπως ονομάζονται οι οργανωμένοι της, είχαν έρθει στην Ελλάδα και ο τότε “αρχηγός” της Θύρας 7, ο “Υποβρύχιος”, έκανε το προξενιό με άξονα τα κοινά χρώματα της ομάδας, το μίσος για τον Παναθηναϊκό και τη σύνδεση με την ορθοδοξία. Ο γάμος κρατάει ακόμα με όλο και πιο συχνές επισκέψεις Σέρβων οπαδών στην Ελλάδα αλλά και με οπαδούς του Ολυμπιακού που ταξιδεύουν στην Σερβία, όταν τους καλεί το οπαδικό καθήκον –και συνήθως σε ντέρμπι του Ερυθρού Αστέρα με τη μισητή Παρτιζάν, η οποία είναι άτυπα αδελφοποιημένη με τους οπαδούς της ΑΕΚ και του ΠΑΟΚ.
Ο σεναριογράφος, σκηνοθέτης και παραγωγός Τάσος Αλευράς μελετούσε για χρόνια την σχέση της κερκίδας του Ολυμπιακού με την ακροδεξιά. Το ντοκιμαντέρ του «WHAT POLITICA-a non political football storyΗ σελίδα στο facebook», το οποίο προβλήθηκε πρόσφατα στο Βερολίνο, αναλύει την περίεργη και επιλεκτική εφαρμογή του no politica στον Πειραιά. Όπως μας λέει ο ίδιος, «μαζεύοντας τα στοιχεία, είχα πολλές αμφιβολίες. Όταν για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ παρακολούθησα ένα παιχνίδι μπάσκετ ανάμεσα στον Ολυμπιακό και τον Ερυθρό Αστέρα, πείστηκα πως ήμουν σε σωστό δρόμο. Ήταν ένα πάρτι εθνικισμού, με συνθήματα όπως “Ελλάδα-Σερβία-ορθοδοξία”, “Τούρκος καλός μόνο νεκρός” κ.ο.κ.».
Ο Γιάννης Ζαϊμάκης, αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πολιτισμού και των Τοπικών Κοινωνιών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και συγγραφέας του βιβλίου «Ποδόσφαιρο και Κοινότητες ΟπαδώνΠερισσότερα για το βιβλίο» (εκδ. Πλέθρον), το 2010 πραγματοποίησε έρευνα από την οποία προέκυπτε πως η απήχηση της Χρυσής Αυγής στους οργανωμένους οπαδούς ήταν σε ποσοστό 12%. «Πιθανότατα να έχει ανέβει» λέει σήμερα. «Από τα τέλη της δεκαετίας του 2000 και τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου, οι ευρύτερες αλλαγές στο ελληνικό ποδόσφαιρο και οι συνθήκες οικονομικής και κοινωνικής κρίσης οδήγησαν σε ένα φαινόμενο πολιτικοποίησης που όμοιό του δεν έχουμε δει στο παρελθόν. Είναι ανάλογο με αυτό των Ιταλών και Ισπανών Ultras, αλλά με κάποια καθυστέρηση. Όταν ένα μεγάλο μέρος των οπαδών προέρχεται από τα λαϊκά στρώματα και πλήττεται από τις πολιτικές, αυτές είναι φυσικό να επηρεάσουν τους βιόκοσμούς τους. Σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία, όταν στα γήπεδα βλέπαμε κινήματα που επικεντρώνονταν περισσότερο στα δικαιώματα των οπαδών, τώρα διαπιστώνουμε αυτό που συμβαίνει και σε άλλες χώρες: τη σύνδεση με κοινωνικά ζητήματα».
Εκτός και αν επιλέγεις το no politica.
https://insidestory.gr/article/olympiak ... 259O2654U1